เรื่องเล่า

วันนี้ลุงหมอมีเรื่องโรคมาเล่าให้สาวๆ ได้มองโลกของข้อเท็จจริง เพื่อเตรียมพร้อมไม่เสียใจและเป็นทุกข์นะครับ เรื่องมีอยู่ว่า เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม 2558 ได้มีผู้หญิงมาฝากครรภ์ที่โรงพยาบาลรัฐแห่งหนึ่ง มีผลตรวจเลือดเอชไอวี เป็น "บวก" แต่ผลเลือดของสามีเป็น "ลบ" พวกหลานๆ แปลกใจกันบ้างไหม แล้วเป็นเรื่องใกล้ตัวของผู้ที่มีแฟนหรือคู่รัก ยังไง เราควรจะระวัง ป้องกัน ตนเองมากขึ้นหรือไม่ ผลเลือดแบบนี้เรียกว่า "ผลเลือดต่างในคู่ผู้ติดเชื้อเอชไอวี" โดยคู่ครอง คู่นอน แฟนแล้วแต่จะเรียก...

การตั้งท้องประเภทหนึ่งที่พวกผมพยายามอธิบายให้พวกเขาทั้งคู่ทราบว่า “ท้องต่อไม่ได้ ควรทำแท้ง” นั่นคือคู่สมรสที่มีลูกในท้องเป็นโรคธาลัสซีเมียชนิดรุนแรง เรื่องนี้อาจจะยากสักนิด แต่เชื่อไหม มันอยู่ในตัวพวกเรา จริงๆ เพราะผมกำลังพูดถึง “ระบบเลือดและการขนส่งออกซิเจน” ทันทีทันใดที่พวกเรามุดหัวออกมาจากจิ๋มของแม่แล้วแหกปากร้องแทบตายเพื่อที่จะหายใจเอาลมเข้าไปขยายปอดให้ได้นั้น กระบวนการแลกเปลี่ยนก๊าซของร่างกายก็เริ่มต้นขึ้นทันที อากาศถูกเราหายใจเข้าไปในปอด เข้าไปยังส่วนที่ลึกที่สุดซึ่งเป็นระบบหลอดเลือดฝอย ก๊าซออกซิเจนจะถูกดึงเข้าไปในหลอดเลือด โดยมีตัวมาจับคือฮีโมโกลบินบนผิวเม็ดเลือดแดง จากนั้นก็ถูกลำเลียงไปส่งยังส่วนอื่นๆของร่างกายต่อไปด้วยแรงปั๊มของหัวใจนั่นเอง ประเด็นของเรื่องที่กำลังจะเล่าก็คือ ฮีโมโกลบิน และความผิดปกติของฮีโมโกลบินบินนี้นี่เอง เราเรียกมันว่า “ธาลัสซีเมีย” เจ้าฮีโมโกลบินถูกกำหนดให้สร้างขึ้นมาด้วยพันธุกรรมของพ่อและแม่อย่างละครึ่ง คราวนี้ หากใครคนใดคนหนึ่งเกิดเป็นพาหะของความผิดปกติในการสร้างฮีโมโกลบิน ก็สามารถส่งพันธุกรรมนี้ไปให้ลูกด้วย และหากแจ๊กพ็อตจริงๆ ลูกเกิดได้รับพันธุกรรมของธาลัสซียเมียมาจากทั้งพ่อและแม่พร้อมกัน เขาก็จะเป็นโรคธาลัสซีเมียเต็มรูปแบบ บางแบบอาจจะแค่ซีดเล็กน้อย เม็ดเลือดแดงผิดรูป...

“เมฆบนฟ้าช่างน่ามอง” ไม่ใช่สิ ผมควรจะบอกว่า เมฆที่อยู่ต่ำลงไปนั้นช่างน่ามอง ไหนจะเมฆที่เรียงตัวเป็นแถวเหมือนเด็กประถมเข้าแถวหน้าเสาธง วันนี้แถบเพชรบุรีมีอย่างน้อยก็ ๒ แถว ครั้นพอเข้ากรุงเทพฯ ช่วงสายวันนี้ไม่มีเมฆ แต่ชั้นของบรรยากาศทำให้เห็นได้เลยว่า ฝุ่นพีเอ็ม ๒.๕ นั้น มันน่ากลัวขนาดไหน ผมมากรุงเทพฯ เพื่อขึ้นเวทีพูดเรื่อง “ทำแท้ง” เนื่องในวันทำแท้งสากล มีเวลาให้พูดเพียง ๔๕ นาที ด้วยเนื้อหาที่เป็นแอปสแตร็กหน่อยๆ นั่นคือ “แท้งคือเรื่องของสุขภาพ” เตรียมตัวนานเหมือนกันนะครับ...

ตอนที่ 3 แด่ RSA: ขอบคุณที่ช่วยครอบครัวผม..เพราะลูกเป็นดวงใจของผม, ขอบคุณที่ทำให้หนูมีที่ยืนค่ะ หนูรู้สึกว่าโตขึ้นมาก..ชีวิตหนูเปลี่ยนไป, หนูจะตั้งใจเรียนและหางาน..ทำงานหาเงินเลี้ยงครอบครัว หนูจะเลี้ยงแม่เอง, หนูขอบคุณที่ช่วยให้หนูไม่ต้องไปทำแท้งเถื่อน, ขอบคุณ คุณหมอหลายๆ จ้าว..ที่ช่วยหนู, ขอบคุณที่ให้ทางเลือกและโอกาสสำหรับพวกเรา ช่องว่างในการให้บริการยุติการตั้งครรภ์ยังมีอีกมาก หน่วยบริการยุติการตั้งครรภ์ยังน้อย ในจังหวัดต่างๆ เพียง 33 จังหวัด ผู้หญิงท้องไม่พร้อมต้องเดินทางไกลหลายร้อยกิโลเมตร จึงเข้าถึงหน่วยบริการเหล่านี้ เป็นอุปสรรคสำหรับคนที่มีปัญหาเศรษฐกิจ ยากจนอยู่แล้ว ยิ่งทำให้มาปรึกษาล่าช้า...

มีพ่อแม่ได้โทรปรึกษาสายปรึกษาท้องไม่พร้อม 1663 เมื่อเดือนกรกฏาคมที่ผ่านมา พบว่าลูกสาวอายุ 15 ตั้งครรภ์โดยที่มีภาวะป่วยเป็นโรคธาลัสซีเมีย ด้วยอาการของโรคนี้ ลูกต้องเข้าโรงพยาบาลเพื่อให้เลือดทุกๆ 3-5 เดือน เพราะมีอาการเลือดจาง ซีดมาก ทั้งพ่อและแม่ตกใจมากที่รู้ว่าลูกท้อง และต้องการให้ลูกยุติการตั้งครรภ์ แต่เมื่อตรวจอัลตร้าซาวด์ก็พบว่าอายุครรภ์ 26 สัปดาห์แล้ว ตัวอ่อนในท้องมีน้ำหนัก 700 กรัม และไม่ค่อยสมบูรณ์ ตอนนี้ลูกได้ฝากครรภ์ที่โรงพยาบาลชุมชนแห่งหนึ่งทางภาคเหนือ ความกังวลใจมีมากขึ้น เมื่อลูกสาวที่ตั้งท้องอยู่นั้นค่อนข้างตัวเหลือง ทางโรงพยาบาลจึงขอตรวจสอบอีกครั้งหนึ่ง...

“คุณหมอ อ๊วะขอทำใจอีกนิดนึงนะ แล้วค่อยไปตรวจ” ผมแทบจะถูกลวกลิ้นด้วยความร้อนของซุปตุ๋นกระดูกหมูกับเห็ดเยื่อไผ่ เงยหน้าขึ้นไปหาตามเสียง ก็เห็นเจ๊แกมองมาทางผม เสียงเจ๊ตะโกนมาจากหน้าเตาและกะทะร้อนๆอันนั้น คนในร้านคงได้ยินเสียงไปพร้อมกับผม“เจ๊จะตรวจนี้เหรอ” ผมทำท่าขยำนมตัวเองทั้ง ๒ ข้าง และทำปากพูดแบบไร้เสียง“ไม่ อั๊วะจะตรวจมะเร็งปากมดลูก” แกยังคงตะโกนเสียงดังผมอาย เพราะอุตส่าห์ปลอมตัวมาเป็นชาวบ้านนั่งซดน้ำซุปเห็ดเยื่อไผ่ร้อนๆและตักข้าวสวยเข้าปากอย่างเอร็ดอร่อย เมล็ดเก๋ากี้ออกรสเปรี้ยวนิดๆ เนื้อเห็ดเยื่อไผ่นุ่มกำลังพอดี อันที่จริงผมตั้งใจจะมากินซุปมะระ แต่เจ๊แกบอกว่ามันยังไม่เปื่อย ไม่ให้กิน เดี๋ยวเสียชื่อแกหมด “อั๊วะกลัวเป็นมะเร็ง คุณหมอรู้จักคนนั้นมั้ย” เจ๊แกถามถึงคนคนหนึ่งที่แกคาดว่าผมคงรู้จัก“อีแกเป็นมะเร็งเต้านม ยังสาวอยู่เลย ไม่มีสามีด้วย”...

“นี่ถ้าหากสามีใหม่ของแม่ต้องการมีลูกกับแม่อีกคน แม่จะยอมไหม” เมื่อคำถามนี้หลุดปากออกไป หญิงสาวทั้งสามคนของผมต่างพร้อมใจกันหยุดตักข้าวเข้าปาก แล้วหันมามองหน้าผมอย่างพร้อมเพรียงพร้อมด้วยนัยตาที่ปะปน “ไม่” เธอตอบ “แล้วลูกล่ะ หากพ่อจะขอมีลูกกับเมียใหม่ของพ่ออีกคน ลูกจะว่ายังไง” ไม่ยังไงหรอกครับ ก็แค่ผมยังไม่ยอมหยุดถาม นั่นเพราะทุกคำถามล้วนมีที่มา… “ทำไมจึงอยากมีลูกอีกคนล่ะ” ผมถามผู้หญิงคนหนึ่ง คนที่เธอมีอายุมากประมาณหนึ่ง และเธอมีลูกอยู่แล้ว ๓ คน ถ้าผมถามคำถามนี้ออกมา ผมก็พอจะเดาคำตอบได้บ้างก. ลูกหลงข. ลูกสามคนเป็นผู้ชาย นี่อยากได้ลูกสาวค. ลูกสามคนเป็นผู้หญิง นี่อยากได้ลูกชายง. สามีใหม่อยากมีลูกด้วยจ. ตอบสี่ข้อบนก็พอ “มีสามีใหม่ค่ะ” นั่นไง“แล้วลูกทั้งสามคนที่มีอยู่ล่ะ”...

นักสังคมสงเคราะห์ RSA ได้รับการประสานจากสายด่วน 1663 ว่ามีหญิงตั้งครรภ์ไม่พร้อมในจังหวัด อายุครรภ์ก็ราว 20 สัปดาห์ ไม่เคยฝากครรภ์ ไม่ต้องการเปิดเผยการตั้งครรภ์ให้ครอบครัวและสังคมทราบ จึงโทรนัดให้มาอัลตร้าซาวด์ที่โรงพยาบาล และให้การปรึกษาทางเลือก เพื่อส่งต่อเครือข่าย RSA ได้อย่างเหมาะสมกับอายุครรภ์ของผู้ป่วย  29 สัปดาห์ 4 วัน นั่นคืออายุครรภ์ในวันที่มาตรวจ ทางเลือกจึงมีแค่ท้องต่อ เพราะไม่สามารถที่จะยุติการตั้งครรภ์ได้แล้ว จึงต้องประเมินศักยภาพว่าจะเลี้ยงดูลูกได้ไหม ประเมินสภาพครอบครัว เศรษฐกิจและสังคม...

“แต่ก่อนคิดลบเรื่องทำแท้งมากค่ะ คิดว่าชีวิตนี้จะไม่ทำแท้งแน่นอน เคยไปฝึกงานที่โรงพยาบาลแห่งหนึ่งเมื่อ 10 ปีก่อน เห็นคนไข้อายุ 14 ปีมาขูดมดลูก อาจารย์หมอทำ หนูจำได้ว่าเห็นเนื้อออกมาเป็นชิ้นๆ เกิดความรู้สึกว่าเป็นสิ่งที่ไม่ควรทำ…” นี่เป็นคำพูดจากพยาบาลคนหนึ่งที่มาพบลุงหมอในวันหนึ่ง “แต่หนูก็ไม่ได้ตัดสินคนที่ไปทำแท้งว่าไม่ดีนะ แต่คิดว่าถ้าเป็นหนู หนูจะไม่ทำ เราจะสตรอง…..” เธอคิดว่าจะเข้มแข็งได้ แต่พอเกิดกับตัวเธอเอง จึงเข้าใจว่าคนเรามีเหตุผลหลายอย่าง ที่มีทาง เลือกที่มันไม่ใช่เรื่องบาปบุญอย่างเดียว เป็นเรื่องของการใช้ชีวิตต่างๆ ที่ไม่เหมือนกันในแต่ละคน 24 พฤษภาคม 2560 หญิงสาววัย 30 ปี ทำงานเป็นพยาบาลที่โรงพยาบาลของรัฐแห่งหนึ่งได้มาขอปรึกษาเรื่องท้อง...

วาทะเด่นของงานประชุมครั้งนี้เกิดจากการตั้งคำถามต่อตัวท่านเองว่า หากท่านเกิดมีแฟนแล้วเกิดไปมีเพศสัมพันธ์กัน ก็จะถูกครหาว่า “มีเพศสัมพันธ์หลังวัยอันควร” เห็นไหมว่า ผู้หญิงโดนทั้งขึ้นทั้งล่อง วันที่ 9 กันยายน 2550 วันนี้เป็นวันอาทิตย์ วันสุดท้ายของสัปดาห์ที่ 18 นับถอยหลังต่อไปก็พบว่ายังเหลืออีก 66 วันเท่านั้น ตั้งแต่วันอังคารที่ผ่านมา ผมกลับบ้านเพื่อไปเป็นส่วนร่วมในการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการณ์เรื่องการดูแลสตรีแท้งบุตร ที่สงขลา โดยกองอนามัยการเจริญพันธุ์ กรมอนามัย เป็นเจ้าภาพ ครั้งนี้โรงพยาบาลหาดใหญ่และภาควิชาของผมเป็นเจ้าภาพร่วมด้วย เลยอยากจะเขียนเป็นตอนๆ ไปครับ เช้าวันอังคารผมไป round เช้าตามปกติ อานีต้ายังไม่มาทำงาน...